Odzyskane rysunki synagogi wróciły do Archiwum Państwowego
23 lutego 2022 roku w siedzibie Archiwum Państwowego w Łodzi przy odbyła się uroczystość przekazania do zbiorów rysunków synagogi przy ul. Wolborskiej w Łodzi. Szkice zostały skradzione 5 listopada 1998 roku. Współpraca funkcjonariuszy Polskiej Policji, pracowników MKiDN oraz funkcjonariuszy amerykańskiej służby śledczej Homeland Security Investigtions, pozwoliła na skuteczne odnalezienie i zwrot rysunków. W uroczystości wziął udział Wiceprezes Rady Ministrów, Minister kultury i dziedzictwa narodowego- prof. dr hab. Piotr Gliński , dr Paweł Pietrzyk naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych oraz Dyrektor Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji- insp. Grzegorz Napiórkowski, Dyrektor Departamentu Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego p. Elżbieta Rogowska a także Komendant Wojewódzki Policji w Łodzi nadinsp. Sławomir Litwin.
W trakcie czynności prowadzonych w 2015 roku łódzka Policja weszła w posiadanie informacji na temat zagranicznej aukcji internetowej, w której pojawiły się wątpliwości co do legalności przedmiotu sprzedaży. Podczas weryfikacji informacji doprecyzowano okoliczności kradzieży. Ustalono, że 5 listopada 1998 roku , po wypożyczeniu teczki w czytelni na terenie łódzkiego Archiwum Państwowego z projektami synagogi, dokonano kradzieży rysunków. Była to grupa projektów narysowana ręcznie, przedstawiająca rysunek synagogi przy ul. Wolborskiej w Łodzi autorstwa Adolfa Zeligsona z 1896 roku. Rysunki zostały wykonane i pokolorowane ręcznie. Stanowią one własność Skarbu Państwa - Archiwum Państwowe w Łodzi. Dodatkowo należy zaznaczyć, że synagoga została zniszczona w trakcie II Wojny Światowej przez co jednym z niewielu materialnych dowodów jej istnienia są przedmiotowe szkice. Utracone szkice zostały następnie nielegalnie wywiezione za granicę. Okazało się , że 2008 roku oferowane były do sprzedaży za pośrednictwem domu aukcyjnego w Nowym Jorku za cenę 13750 USD. Sprawa kradzieży prowadzona była przez I Komisariat Policji w Łodzi przy ścisłej współpracy z Wydziałem Kryminalnym KWP w Łodzi oraz osobiście zaangażowanym koordynatorem do zwalczania przestępczości przeciwko zabytkom podinsp. dr Adamem Grajewskim. W maju 2018 r. organizowane było w Brukseli seminarium dla ekspertów ds. zwalczania przestępczości dotyczącej kradzieży dóbr kultury. Przedstawiciel z Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji, legitymujący się doświadczeniem operacyjnym w tej tematyce, który oddelegowany był do udziału w spotkaniu wcześniej pracował jako koordynator do spraw przestępczości przeciwko zabytkom w garnizonie łódzkim. W trakcie spotkania, podczas rozmów z członkami reprezentującymi USA z Homeland Security Investigations / New York Cultural Property, Art and Antiquities Group, funkcjonariusz zainteresował ich tematem aukcji internetowej w amerykańskim domu aukcyjnym, w którym oferowane do sprzedaży były szkice przedmiotowej synagogi. Partner zagraniczny zaoferował pomoc w tej sprawie. Następstwem tego było dalsze kontynowanie rozmów i wymiana korespondencji na temat poszukiwanego przez RP dobra kultury. W trakcie tej wymiany przesłano wszystkie informacje i dokumenty dotyczące rejestracji przedmiotowego dobra kultury z krajowej bazy zabytków utraconych oraz bazy danych Interpolu. We wrześniu 2018 roku, uzyskano informację, że agenci HSI ustalili miejsce przechowywania szkiców i będą zwracać się do sądu w USA o zgodę na ich zabezpieczenie od obecnych posiadaczy. Pod koniec 2019 roku doszło do zabezpieczania wszystkich utraconych szkiców.
Zabezpieczenie szkiców nastąpiło dzięki bardzo dobrze wykonanym czynnościom bezpośrednio po ujawnieniu przestępstwa i zaangażowaniu funkcjonariuszy polskiej Policji oraz wzorowej współpracy a także zaangażowaniu agentów HSI. Po zabezpieczeniu szkiców na terenie USA informacje przekazano do Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granica i Strat Wojennych MKiDN w celu przygotowania odpowiednich dokumentów wymaganych do przetransportowania zabezpieczonych szkiców do Polski.
Dzisiaj te cenne cennych materiały archiwalne, stanowiące zabytek posiadający wysokie walory artystyczne, historyczne i naukowe wróciły na swoje miejsce. mł. insp. Joanna Kącka
